آزمایش کنترل کیفیت و آنالیز مواد به روش تقطیر — روش، شرح آزمایش، مزایا، کاربردها، استانداردها
تقطیر روشی پایه‌ای و پراستفاده برای تعیین ترکیب و مشخصات فراورده‌های مایع (نفتا، بنزین، گازوئیل، حلال‌ها، روغن‌های سبک، مقادیر فرار در محصولات شیمیایی و مشتقات قیر/بتون) است. با تقطیر می‌توان برش‌های فراری، بازده، نقطه جوش توزیعی و ناخالصی‌های فرار را مشخص کرد که برای کنترل کیفیت، سازگاری فرمول و ایمنی فرایند حیاتی است.

پارامترهای کلیدی و آزمون‌ها — روش و شرح مختصر
تقطیر ساده/ادارتی (Simple/Atmospheric Distillation)
روش: تقطیر نمونه در شرایط فشار اتمسفر و ثبت دماهای آغاز و پایان تقطیر و مقادیر برش‌های حجمی (مثلاً ASTM D86 برای فرآورده‌های نفتی).  
شرح: تعیین توزیع نقطه‌ جوش، درصد تأیید برش‌ها، بازده و کاهش فراریت.
تقطیر تحت خلأ (Vacuum/Fractional Distillation)
روش: تقطیر در فشارهای پایین برای نمونه‌های با نقطه جوش بالا یا حساس به حرارت (مثلاً ASTM D1160 برای تقطیر خلأ روغن‌ها/قیرها).  
شرح: جلوگیری از شکست حرارتی و تعیین برش‌های سنگین‌تر.
تقطیر جزئی/کالیبراسیون برش‌ها (Cut‑point / Fraction collection)
روش: جمع‌آوری برش‌های حجمی مشخص در بازه‌های دمایی یا درصد خروجی و آنالیز هر برش (GC, density, refractive index).  
شرح: استخراج خواص هر برش برای تطابق با مشخصات فنی.
تعیین مقدار فرار/قابل تقطیر (Volatile content / Distillable fraction)
روش: محاسبه درصد حجمی/وزنی که تا دمای مشخص یا تا انتهای تقطیر خارج می‌شود.  
شرح: معیار خلوص یا میزان ناخالصی فرار.
تقطیر بازیابی شده/نقطه جوش نمایی (Boiling range characteristics)
روش: گزارش T10, T50, T90 یا منحنی تقطیر کامل (دما در درصدهای مختلف تقطیر).  
شرح: شاخص کیفیت سوخت و حلال (خزش، تبخیر، احتراق).
ترکیب‌شناسی پس از تقطیر (Analysis of fractions)
روش: آنالیز شیمیایی برش‌ها با GC‑MS, GC‑FID, FTIR، اندازه‌گیری دانسیته، شاخص اکتان، عدد سی‌تن یا نقطه ابری و سایر خواص مرتبط.  
شرح: تعیین ترکیب و تطابق با استاندارد محصول.
آزمون‌های تکمیلی مرتبط
تعیین نقطه اشتعال (Flash point)، خوردگی، رنگ، رطوبت و باقی‌مانده غیرقابل تقطیر؛ آزمون‌های لازم طبق نوع محصول.

تجهیزات معمول
آپارات تقطیر استاندارد (کولون تقطیر جزئی/کلی)، بالن‌های تقطیری، کندانسور، پمپ خلأ، دستگاه ثبت دما/جریان، ابزار جمع‌آوری برش، GC‑MS/GC, densitometer, refractometer، اوون و بالن برای آزمون‌های تکمیلی.

مزایا
تعیین دقیق بازه‌های جوش و برش‌های کاربردی برای کنترل کیفیت.  
جداسازی و آنالیز ترکیبات فرار و نیمه‌فرار جهت تشخیص ناخالصی یا تقلب.  
امکان شبیه‌سازی شرایط فرآیندی و اصلاح فرمولاسیون بر پایه نتایج.  
مناسب برای تعیین مشخصات سوخت، حلال، و برش‌های پتروشیمی.

محدودیت‌ها
نمونه‌های حساس به دما ممکن است تخریب حرارتی ببینند — نیاز به تقطیر تحت خلأ.  
زمان‌بر بودن برای جمع‌آوری و آنالیز برش‌های متعدد.  
دقت کمتر برای شناسایی اجزای بسیار رقیق نسبت به روش‌های کروماتوگرافی مستقیم.

کاربردها
کنترل کیفیت و پذیرش محموله سوخت (بنزین، گازوئیل، نفت کوره) و حلال‌ها.  
آنالیز محصولات پالایشگاهی و پتروشیمی (برش‌دهی، تعیین برش‌های سبک/سنگین).  
بررسی فراریت در افزودنی‌ها، رزین‌ها، تینرها و پوشش‌ها.  
آنالیز قیر/روغن‌های پایه و تعیین بخش قابل تبخیر یا نقطه نرمی مرتبط.  
پایش فرایندهای تقطیر صنعتی و تحقیقاتی در R&D.

استانداردهای بین‌المللی و متداول
ASTM D86 — Distillation of petroleum products at atmospheric pressure.  
ASTM D1160 — Vacuum distillation of heavy petroleum fractions.  
ASTM D1078 / D445 / D5191 — استانداردهای تکمیلی برای ویسکوزیته، دانسیته و نقطه جوش/فلاش مطابق نوع محصول.  
ISO 3405 — Determination of distillation characteristics of petroleum products.  
EN  ISO معادل‌ها برای محصولات خاص (بسته به نوع ماده).  
استانداردهای ملی ایران — آزمون‌ها معمولاً بر پایه مرجع‌های بین‌المللی اجرا شده و در گزارش شماره استاندارد ملی مرتبط قید می‌شود.

تفسیر نتایج و معیارهای پذیرش
مقایسه منحنی تقطیر و پارامترهای T10/T50/T90 با محدوده‌های مشخصه محصول یا قرارداد خرید.  
بررسی همخوانی برش‌ها با مشخصات فنی (چگالی، ویسکوزیته، نقطه اشتعال و غیره).  
تعیین نیاز به پالایش بیشتر، رقیق‌سازی یا بازفرمولاسیون در صورت انحراف.  
ارائه گزارش با نمودار منحنی تقطیر، جداول برش‌ها و نتایج آنالیزهای تکمیلی.

خدمات قابل ارائه در مرکز آزمایشگاهی پژوهشی بتن و مصالح خواجه‌نصیرالدین طوسی
اجرای آزمایش‌های تقطیر اتمسفریک و خلأ (مطابق ASTM D86, D1160 و ISO 3405) برای انواع نمونه‌های نفتی، حلال‌ها، تینرها، روغن‌های پایه و فراورده‌های فرار.  
جمع‌آوری برش‌ها و آنالیز ترکیبی با GC‑MS/GC‑FID، اندازه‌گیری دانسیته، ویسکوزیته، نقطه اشتعال و سایر آزمون‌های تکمیلی.  
شبیه‌سازی شرایط عملیاتی و ارائه منحنی تقطیر، تعیین T10/T50/T90 و تفسیر مهندسی برای فرایند یا پذیرش محموله.  
انجام تقطیر خلأ برای نمونه‌های حساس به دما و ارائه ارزیابی از تخریب حرارتی احتمالی.  
کالیبراسیون تجهیزات، کنترل کیفیت داخلی، صدور گزارش فنی کامل قابل استناد با جداول، نمودارها و توصیه‌های عملی.  
خدمات مشاوره فنی برای بهینه‌سازی فرایند تقطیر، تعیین نقطه قطع برش‌ها، و تطابق با مشخصات مشتری/استاندارد.

مزیت‌های همکاری با مرکز
تجهیزات و نیروی متخصص برای انجام تقطیر استاندارد و آنالیزهای تکمیلی.  
گزارش فنی جامع با تفسیر مهندسی و پیشنهادات اصلاحی.  
امکان انجام آزمون‌های سریع برای پذیرش محموله و پروژه‌های تحقیقاتی.

تماس و هماهنگی
برای دریافت نرخ، ارسال نمونه یا برنامه‌ریزی آزمون‌ها، مشخصات نمونه (نوع ماده، حجم نمونه، دمای بحرانی مورد انتظار، استاندارد درخواستی) و هدف آزمون را ارسال کنید یا از طریق فرم تماس وب‌سایت و شماره‌های مرکز هماهنگ نمایید.